Jako materiał do zadania maturzyści otrzymali tekst Tomasza Zakrzewskiego „Referendum lokalne: czas na reformę” oraz wyszczególnioną ocenę wskaźników składających się na ocenę Polski w Indeksie Demokracji przygotowywanym przez Economist Intelligence Unit, czyli jednostkę badawczą związaną z The Economist.

We wskazanym fragmencie możemy przeczytać „Niewielka liczba referendów, które dochodzą do skutku, niska frekwencja i rzadkie przypadki, że wynik referendum jest wiążący wskazują na potrzebę zasadniczych zmian, zwiększających zainteresowanie tą formą sprawowania władzy i jej efektywnością”.

Wskazana publikacjach w swoich zaleceniach proponuje:

1. zmniejszenie liczby podpisów potrzebnych do rozpisania referendum i wydłużenie czasu na ich zebranie;
2. likwidacja progu frekwencji w referendach tematycznych i zmniejszenie progu frekwencji w referendach odwoławczych;
3. likwidacja zakazu łączenia referendów z innymi wyborami;
4. możliwość przeprowadzenia kilku referendów lokalnych przez te same komisje.

Warto zauważyć, że postulaty sformułowane w publikacji przygotowanej przez Instytut Spraw Obywatelskich idą w tym samym kierunku, co postulaty, o które walczymy i które są w nowelizacji, która czeka w Sejmie na ponowne głosowanie, bo została zablokowana przez Senat.

W swojej odpowiedzi maturzyści mieli za zadanie scharakteryzować uregulowania prawne dotyczące referendów lokalnych. O obu formach takiego referendum, o których mowa w załączonym dla maturzystów fragmencie, czyli o referendum merytorycznym i odwoławczym możecie przeczytać na naszej stronie. Na ich podstawie mieli odnieść się czy postulaty wskazane w tekście odnoszą się do kwestii instytucji prawnych, czy kultury politycznej.

Wskazane przez Indeks Demokracji wartości dla partycypacji politycznej społeczeństwa oraz postaw politycznych społeczeństwa wskazują na problem Polski w zakresie kultury politycznej. Indeks Demokracji na podstawie swoich ocen dzieli państwa na: demokracje pełne (ocena 8-10), demokracje wadliwe (6-7,99), systemy hybrydowe (4-5,99) oraz reżimy autorytarne (mniej niż 4). Choć Polska sklasyfikowana jest jako demokracja wadliwa, to ocena postaw politycznych społeczeństwa właściwa jest dla systemów hybrydowych.

Wskazuje to na potrzebę zwiększenia udziału obywateli w bezpośrednim decydowaniu o państwie i ich większego, podmiotowego zaangażowania.

Jak czytam w cytowanym raporcie „Obowiązujące przepisy powodują również, że referendum lokalne, które z samej swojej konstrukcji przeznaczone jest dla obywateli, nie spełnia tej roli”. Problemem jest oczywiście duże prawdopodobieństwo nieskuteczności takiego referendum, co skutecznie zniechęca obywateli do udziału w nim.

Z tego względu uważamy, że zmiany zaproponowane w nowelizacji ustawy idą w dobrym kierunku, zwiększając szansę na partycypację obywateli w sprawowaniu władzy, oraz zwiększając możliwość realnego korzystania z narzędzi demokracji bezpośrednich, które gwarantuje nam Konstytucja RP.