Wiesz, jak wyglądała demokracja w swojej kolebce? Gdyby starożytni Grecy spojrzeli na polski ustrój nazwaliby go raczej oligarchią, niż demokracją!

W starożytnych Atenach demokracja opierała się o dwa mechanizmy. Pierwszy to ten, który możemy porównać do dzisiejszej demokracji bezpośredniej – referendów. Było nim Zgromadzenie Ludowe, w którym zbierali się wszyscy obywatele, by podejmować najważniejsze decyzje.

Drugim było losowanie urzędów. Tak wybierano chociażby członków Rady Pięciuset – a więc ciała, które konkretyzowało szereg decyzji i opracowywało wnioski, nad którymi głosowali później wszyscy obywatele.

Na urzędy i do Rady wybierano w drodze losowania spośród wszystkich obywateli! Wychodzono z założenia, że losowanie to najsprawiedliwsza forma selekcji reprezentantów.

Do tej tradycji odwołuje się instytucja panelu obywatelskiego. To innowacyjna metoda zaangażowania obywateli we władzę. Polega na tym, że spośród wszystkich obywateli państwa lub mieszkańców miasta losujemy w przejrzysty sposób reprezentatywną grupę – kobiet, mężczyzn, osób z różnych części kraju, w różnym wieku, o różnym wykształceniu czy zarobkach.

Następnie spotykają się oni na szeregu spotkań, gdzie pracują nad rozwiązaniem konkretnych problemów. Słuchają ekspertów i stron sporu. Mają czas i pieniądze na potraktowanie tego poważnie i zrozumienie tematu. Ostatecznie – panel podejmuje decyzje dużo większością głosów, a władze – powinny je zrealizować.

W ten sposób próbowano już rozwiązać szereg ważnych konfliktów – na przykład napisać Konstytucję w Islandii po kryzysie finansowym albo rozwiązać spory o ekologię po protestach Żółtych Kamizelek we Francji. Rekomendacje paneli zwykle były mądre, ale niestety – rządzący często ostatecznie je ignorowali. Mimo to na całym świecie, ale też w niektórych polskich miastach trwają eksperymenty z tą innowacyjną formą demokracji. To szansa, by osłabić partyjną oligarchię i populizm zwracając się ku korzeniom demokracji.