Koronacja Karola III. Będzie kilka referendów!

W XX wieku wielokrotnie w drodze referendum wielokrotnie podejmowano decyzje o zachowaniu monarchii lub odejściu od niej.

W sobotę 6 maja w katedrze w Westminsterze odbędzie się koronacja króla Karola III. Monarcha jest głową państwa nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale także w 14 innych państwach, 3 dependencjach królewskich, 14 terytoriach zamorskich Wielkiej Brytanii, 7 terytoriach zamorskich Australii, 2 krajach zamorskich Nowej Zelandii oraz 2 krajach stowarzyszonych Nowej Zelandii.

Liczba ta może jednak wkrótce ulec zmniejszeniu. Po śmierci królowej Elżbiety II rządy Jamajki, Bahamów oraz Antigui i Barbudy zapowiedziały przeprowadzenie referendów w sprawie zmiany formy rządów na republikańską i co za tym idzie pozbawienia tronu Karola III. Głosy o możliwości zmiany systemu z monarchii na republikę słychać też w innych państwach. Między innymi premier Australii rozważał możliwość zorganizowania drugiego referendum republikańskiego.

W 2021 roku z monarchii na rzecz republiki zrezygnował Barbados. Odbyło się to w formie zmiany konstytucji. W przeszłości organizowano już referenda na rzecz porzucenia monarchii brytyjskiej. W ten sposób z monarchii brytyjskiej zrezygnowały: Ghana (1960), Związek Południowej Afryki (1960), Rodezja (1969), Gambia (1970). O pozostawieniu monarchii w referendach zdecydowały: Gambia (1965*), Tuvalu (1986 i 2008), Australia (1999), Saint Vincent i Grenadyny (2009).

Głosy o potrzebie likwidacji monarchii pojawiają się także w samej Wielkiej Brytanii. Według wszystkich sondaży w przypadku referendum Brytyjczycy opowiedzieliby się za pozostaniem przy monarchii. Decyzję o likwidacji monarchii musiałby podjąć parlament, a decyzję musiałby następnie podpisać monarcha. W Wielkiej Brytanii nie jest wiążące dla parlamentu.

Nie byłby to pierwszy przypadek w Europie, gdy w podejmowano decyzje o zachowaniu bądź likwidacji monarchii, choć nie zawsze działo się to w ustrojach praworządnych. W 1946 roku przeciwko monarchii zagłosowali Bułgarzy w niezgodnym z ówczesną konstytucją referendum zorganizowanym przez komunistyczne władze. Co ciekawe zdetronizowany car Symeon II w 2001 wygrał wybory i został premierem Bułgarii.

Referendum w sprawie monarchii wielokrotnie organizowała Grecja. W 1920 zagłosowano za powrotem króla Konstantyna I po śmierci jego syna, który był królem. Greccy historycy uważają, że referendum było sfałszowane. W 1924 roku w referendum Grecy zdecydowali się na wprowadzenie Republiki. W 1935 r. w referendum zdecydowano o przywróceniu monarchii, choć nie odbyło się to w sposób uczciwy, a przeciwnicy monarchii byli szykanowani i atakowani. W 1946 roku odbyło się referendum w sprawie utrzymania monarchii, która uzyskała większość głosów, odnotowano jednak oszustwa wyborcze. W 1973 referendum likwidujące monarchię przeprowadziła junta wojskowa, która dokonała wcześniej zamachu stanu. W 1974, po upadku junty wojskowej, odbyło się kolejne referendum, w którym obywatele mieli do wyboru republikę i monarchię. Ponad 69% zagłosowało za republiką.

Referendum w sprawie wyboru formy rządów pomiędzy republiką a monarchią odbyło się również w 1946 roku we Włoszech. Ponad 54% opowiedziało się wówczas za republiką.

Opracował: Tomasz Synowiec.

Zdjęcie: Scottish Parliament – https://scottishparliament.chorus-mk.thirdlight.com/link/hekybmcjde9o-f3xvs2/@/#id=83, SPCL, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=129150090